PAGLINGKURAN ANG DIYOS AT KAPWA NANG BUONG KATAPANGAN

Paggunita kay San Jose, manggagawa 
Genesis 1, 26-2, 3 (o kaya: Colosas 3, 14-15. 17. 23-24)/
Salmo 89/Mateo 13, 54-58

Tuwing unang araw ng buwan ng Mayo ay ipinagdiriwang natin ang Araw ng mga Manggagawa (Labor Day) sa Pilipinas. Nagpapasalamat tayo sa Diyos sa araw na ito para sa mga manggagawa. Ang mga manggagawa ay masipag sa kanilang hanap-buhay. Nagtatrabaho sila nang mabuti, hindi lamang para sa kanilang mga sarili, kundi para guminhawa ang buhay ng kanilang mga pamilya. Gaano mang kahirap ng trabaho ng isang manggagawa, ginagawa nila iyon para sa ikabubuti ng kanilang mga pamilya. 

Ang Diyos ang unang manggagawa. Sa Unang Pagbasa, mapapakinggan natin na anim na araw Niyang nilikha ang langit at lupa. Nilikha ng Diyos ang lahat ng mga bagay na nakikita at di-nakikita. Ang lahat ng mga nilikha ng Diyos ay mabuti. Walang masamang bagay nilikha ang Diyos. Noong nilikha ang Diyos ang langit at lupa, kinailangan lamang Niya sabihin ang utos at ito'y susunod sa Kanya. Dahil makapangyarihan ang Diyos, kinailangan lamang ng Diyos na mag-utos, at ang Kanyang utos ay mangyayari. Anim na araw nilikha ng Diyos ang mundo. Ang tao ay nilikha Niya sa ika-anim na araw, ang huling araw ng paggawa. Pagkatapos ng anim na araw ng paglikha, ang Diyos ay nagpahinga sa ikapitong araw. 

Si Hesus ay isang manggagawa din. Noong namatay si San Jose ayon sa tradisyon, ang Panginoong Hesus ang nagtrabaho para sa kanilang dalawa ni Maria. Noong Siya'y nangangaral, nagtatrabaho din si Hesukristo. Nangangaral Siya tungkol sa kaharian ng Diyos sa mga tao at nagpapagaling sa mga maysakit. Sinabi pa nga ni Hesus na hindi Siya naparito upang paglingkuran. Bagkus, naparito sa lupa ang Panginoong Hesukristo upang maglingkod. Nagpakababa si Hesus at namuhay bilang isang manggagawa katulad natin. Ipinapakita ni Hesus na Siya ay kaisa natin sa bawat araw, sa hirap at ginhawa, sa panahon ng kaginahawaan at pagsubok. Si Hesus ang ating Emmanuel - Siya ay kasama natin palagi, kahit hindi natin Siya nakikita.

Dahil sa mga ginagawa ni Kristo, nagkaroon Siya ng mga tagahanga at mga kaaway. Marami ang naiinggit sa Panginoon, katulad na lamang sa Ebanghelyo. Ang mga kababayan ng Panginoon sa Nazaret ay naiinggit sa Kanya. Kilala nila ang Panginoong Hesus magmula pa sa Kanyang kabataan. Kilala nila ang mga magulang at kamag-anak ni Hesus. Nagtataka na sila kung bakit mas may kaalaman si Hesus kaysa sa kanila? Hindi tinanggap si Hesus sa Nazaret dahil sa karunungan Niya. 

Hindi lang iyan, ang mga Pariseo at matatanda ng bayan ay naging kalaban ng Panginoong Hesus. Kahit pa naman sa Araw ng Pamamahinga, nagtatrabaho pa rin si Hesus. Pinagaling ni Hesus ang lalaking matagal nang maysakit sa Betesda (Juan 5, 1-16) at ang lalaking ipinanganak na bulag (Juan 9, 1-38) sa Araw ng Pamamahinga. Para sa mga Hudyo, bawal magtrabaho o gumawa ang isang tao tuwing Araw ng Pamamahinga. Ito ang paratang ng mga kalaban ni Hesus - hindi Niya iginagalang ang Araw ng Pamamahinga. Nilalabag ni Hesus ang utos tungkol sa Araw ng Pamamahinga. Bakit Siya gumagawa ng mga kababalaghan sa Araw ng Pamamahinga?

Ipinapakita ni Hesus sa pagpapagaling Niya sa Araw ng Pamamahinga na walang pinipiling araw ang paggawa ng mabuti. Ang Araw ng Linggo ay Araw ng Pamamahinga para sa ating mga Katoliko, pero hindi ito hadlang upang gumawa ng mabuti sa kapwa, lalung-lalo na sa mga dukha. Ang Diyos ay gumagawa rin, kahit anumang araw ng sanlinggo. Gumagawa din Siya ng mga mabubuting bagay para sa atin. Ipinagkakaloob tayo ng Diyos ng mga biyaya sa bawat araw. Hindi namimili ng araw ang Diyos sa pagkakaloob ng biyaya at awa sa atin. Araw-araw Siyang nagkakaloob ng biyaya at awa sa ating lahat. 

Ang mga manggagawa ay masipag sa kanilang pagtrabaho sa bawat araw. Nawa ay tularan natin ang kasipagan ng mga kapatid nating manggagawa sa mga gawain natin sa araw-araw. Tayo rin, mga kapanalig, ay mga manggagawa para sa Panginoon. Bilang mga Laykong Katoliko, magpakatapang tayo sa ating pagtrabaho para sa Panginoon. Piliin nating magpakatapang upang paglingkuran natin ang Diyos at kapwa bilang mga Laykong Pilipino sa pamamagitan ng salita at gawa. 

MGA MATA NG PANANAMPALATAYA

Ikalawang Linggo ng Pasko ng Muling Pagkabuhay (A)
(Linggo ng Dakilang Awa ng Diyos)
Mga Gawa 2, 42-47/Salmo 117/1 Pedro 1, 3-9/Juan 20, 19-31

Pamilyar ang lahat ng tao sa kasabihang, "To see is to believe." Ibig sabihin ng kasabihang ito, maniniwala lamang ang isang tao kapag siya mismo ay nakakita sa isang bagay o pangyayari. Sa panahon ngayon, meron po tayong mga social networking sites katulad ng Facebook, Twitter, Instagram at marami pang iba. Dito ibinabahagi ng mga tao ang kanilang mga litrato, katulad na lamang ng mga selfie o ang litrato na kinukunan nila mula sa kanilang mga telepono. Biruin niyo, may mga kamera sa telepono sa panahon ngayon. Dati, ang telepono ay para lamang sa pagtawag at pag-text. Ngayon, pwede nang kumuha ng mga litrato. Kakaiba ang teknolohiya ng kapanahunan ngayon. 

Ginagamit ng mga TV networks katulad ng CNN, BBC, ABS-CBN, GMA-7, TV5 at marami pang iba ang social media upang magdala rin ng mga balita. Ito rin ay isang panibagong paraan ng pagdala ng mga balita at magpalabas ng kanilang mga programa. Dati, ang mga programa ay napapanood natin sa telebisyon o napapakinggan sa radyo. Ngayon, pati sa internet, meron na rin. Lalung-lalo na ang mga news channel. Ginagamit nila ang social media upang magdala ng balita sa mga tao. Paano? Nagpopost sila ng mga litrato upang makita ng mga tao ang mga nangyayari sa mundo ngayon. Hindi kumpleto ang ulo ng mga balita kapag walang litrato. Napaka-epektibo ng mga litrato ngayon. Kapag nabalitaan natin ang isang pangyayari, makita lamang natin ang litrato, maniniwala tayo sa balitang iyon. 

Noong kapanahunan ni Kristo, walang mga social networking sites o modernong teknolohiya. Siguro, kung merong social networking sites noong kapanahunan ng Panginoon, malamang maniniwala agad ang mga alagad sa mga sinasabi ni Maria Magdalena. Pwedeng kumuha ng litrato si Maria Magdalena kasama si Kristo. Kapag ipinakita na ni Maria Magdalena sa mga alagad ang kanyang litrato kasama ni Kristo, malamang maniniwala agad ang mga alagad. Maniniwala agad ang mga alagad ng Panginon dahil nakita nila ang litrato ni Kristong muling nabuhay. Sayang, walang mga social networking sites o kamera noong kapanahunan ni Kristo. 

Dahil hindi sila naniwala sa sinabi ni Maria Magdalena at hindi nila naunawaan na kinailangang muling mabuhay ang Panginoon, nagpakita si Hesus sa kanila. Nagalak ang mga alagad nang makita nila ang Panginoong muling nabuhay. Ang bati ng Panginoong Hesus, "Sumainyo ang kapayapaan!" Napasakit man para sa Panginoon ang kasalanang ginawa laban sa Kanya ng mga alagad, pinatawad na sila ng Panginoon. Natapos na ang Kanyang pagpapaksakit, muling nabuhay na si Hesukristo, ang bati ni Kristong muling nabuhay sa mga alagad, "Sumainyo ang kapayapaan!" Hindi nagpakita si Hesukristong muling nabuhay sa mga alagad upang gumanti. Nagpakita ang Panginoong Hesukristo sa mga alagad upang magdala ng kapayapaan. 

Si Santo Tomas Apostol ay hindi kasama ng iba pang mga alagad noong unang nagpakita si Hesukristong muling nabuhay. Noong ibinalita ng mga alagad na si Hesus ay muling nabuhay, hindi siya naniwala agad. Bagamat gustong paniwalaan ni Tomas ang balita ng mga alagad, nagduda siya. Gusto niyang makita ang Panginoon. Kaya, ang kundisyon ni Tomas ay hindi siya maniniwala hangga't hindi niya nakita ang Panginoong Hesukristo. Hindi makikinig o maniniwala s Tsa anumang ibalita sa kanya tungkol kay Kristo hangga't nakita na niya si Kristo. 

Dininggin ng Panginoon ang kahilingan ni Tomas. Kung gagamitin ko ang wika ng mga direktor ng mga pelikula o teleserye, isang take two ang ikalawang pagpapakita ng Panginoong Hesukristo sa mga alagad. Tinawag ni Hesukristo si Tomas at ipinakita kay Tomas ang Kanyang mga kamay at tagiliran. Pinayagan ni Hesus na hawakan ni Tomas ang Kanyang mga kamay at ang Kanyang tagiliran. Nagkatotoo ang kahilingan ni Tomas. Totoo ang sinasabi at ibinabalita sa kanya ng mga alagad. Si Hesukristo ay muling nabuhay talaga. Dahil dito, buong katapangan niya ipinahayag, "Panginoon ko at Diyos ko!" Ang pagdududa ni Tomas ay nawala sapagkat nananalig na siya na ang Panginoong Hesukristo ay tunay na muling nabuhay at ipinahayag rin Niya na si Hesus ay Diyos. Si Hesus ay tunay na Diyos at tunay na tao.

To see is to believe. Masikat ang kasabihang ito, at ito'y madalas paniwalaan ng mga tao. Pero, sinabi ng Panginoong Hesus: "Mapalad ang mga nananalig sa Akin, kahit hindi nila Ako nakita." Ang ibig sabihin noon, "To believe is to see." Tayong lahat ay mapalad. Bagamat hindi natin nakita ang Panginoong Hesukristo, nananalig tayo sa Kanya. Sumasampalataya tayo sa Panginoong Diyos kahit hindi natin nakikita ang Diyos. Ipinapahayag natin sa Kredo na sumasampalataya sa Diyos. Nilikha ng Diyos ang mga nakikita natin at hindi nakikita. Sumasampalataya tayo sa Diyos. Bagamat hindi nakikita natin ang Diyos, nananalig tayo sa Diyos. Kasama natin ang Diyos sa bawat oras at sandali ng ating buhay. Ang Diyos ay Emmanuel, ang Diyos ay kasama natin palagi, kahit hindi nakikita ng ating mga mata ang Diyos. 

"Hesus, ako ay nananalig sa Iyo." Ito ay ipinasulat ni Hesus kay Santa Faustina sa ibabaw ng larawan ng Dakilang Awa ng Diyos. Ang larawang ipinagawa ng Panginoong Hesus kay Santa Faustina ay ang larawan ng Dakilang Awa ng Diyos. Huwag nating pagdudahan ang Diyos. Ang Diyos ay totoo at tunay na nabubuhay. Hindi kathang-isip ang Diyos, hindi Siya panaginip, hindi Siya imahinasyon, buhay ang Diyos. Ang Panginoong Diyos ay ang Diyos ng buhay at awa. Mapalad tayong lahat, sapagkat nananalig tayo sa Panginoong Hesukristo kahit hindi Siya nakikita ng ating mga mata. 

Manalangin tayo:

Pumanaw Ka, Hesus, 
subalit ang bukal ng buhay
ay bumalong para sa mga kaluluwa 
at ang karagatan ng awa ay bumugso para sa sanlibutan. 

O Bukal ng Buhay, 
Walang Hanggang Awa ng Diyos, 
yakapin Mo ang sangkatauhan 
at ibuhos Mong ganap ang Iyong sarili para sa aming lahat.

O Banal na Dugo at Tubig, 
na dumaloy mula sa Puso ni Hesus
bilang Bukal ng Awa para sa aming lahat, 
ako'y nananalig sa Iyo! 

Banal na Diyos, 
Banal na puspos ng kapangyarihan, 
Banal na walang hanggan, 
maawa po Kayo sa amin at sa buong sansinukob. 
Amen. 

O Hesus, Hari ng Awa, kami'y nananalig sa Iyo. 

Mahal na Birheng Maria, Ina ng Diyos at Ina ng Awa, ipanalangin mo kami.
Santa Faustina, ipanalangin mo kami.
Santo Papa Juan Pablo II, ipanalangin mo kami. 
Santo Papa Juan XXIII, ipanalangin mo kami. 

ANG PAGSALUBONG NG PANGINOONG HESUKRISTONG MULING NABUHAY AT NG MAHAL NA BIRHENG MARIA

Pagmimisa sa Bukang-Liwayway ng Pasko ng Muling Pagkabuhay na may Salubong (A)
Mga Gawa 10, 34a. 37-38/Salmo 117/Colosas 3, 1-4 (o kaya: 1 Corinto 5, 6b-8)/Juan 20, 1-9 

Nais ko pong simulan ang aking pagninilay sa bukang-liwayway ng Pasko ng Pagkabuhay na may Salubong sa pamamagitan ng isang biro. Hindi po totoo ang kwentong ito, biro lang po ito. Bato-bato sa langit, ang matamaan, huwag pong magalit. Bago magtapos ng Bihiliya ng Pasko ng Pagkabuhay, sinabi ng pari sa kongregasyon, "Ang mga lalaki, sumama kayo sa imahen ng Panginoong muling nabuhay. Ang mga babae, sumama naman kayo sa imahen ng Mahal na Birheng Maria." Humirit naman ang mga bading sa kongregasyon. Tanong nila sa pari, "Papaano po kami, Padre?" Sagot ng pari, "Come, follow me." Bato-bato sa langit, ang matamaan, huwag pong magalit. Wala po akong tinatamaan sa kwentong ito. 

Isang tradisyon nating mga Pilipino tuwing araw ng Pasko ng Pagkabuhay ay ang Salubong. Ang pagdiriwang ng Salubong ay ginaganap pagkatapos ng Bihiliya ng Pasko ng Pagkabuhay o bago magsimula ang Misa sa bukang-liwayway ng Pasko ng Pagkabuhay. Dito natin isinasaalala ang pagkita ng Panginoong Hesukristo na muling nabuhay sa Mahal na Birheng Maria. Noong unang Biyernes Santo, nagtagpo ang mag-ina. Malungkot ang pagkita nina Hesus at Maria noong nagkatagpo sila sa Landas ng Pagdurusa. 

Ngayong muling nabuhay si Kristo, muli silang nagkita. Pero, ang kanilang pagkita ngayon ay hindi katulad ng pagkita nila noong unang Biyernes Santo. Hindi na malungkot ang muling pagkita ni Kristo at ng Mahal na Ina. Bagkus, ang pangyayaring iyon ay isang pangyayari ng kagalakan at kadakilaan. Namasdan ng Mahal na Ina ang kaluwalhatian ni Kristo. Nagalak ang Mahal na Birhen nang makita niya ang kanyang anak na muling nabuhay. Hindi na nagdurusa ang Anak ni Maria. Muling nabuhay si Kristo. Nagalak ang Mahal na Ina nang makita niya ang kaninginingan ng kaluwalhatian ng kanyang anak. 

Maitatanong ninyo, saan po natin mababasa sa Bibliya ang pagpapakita ni Hesus sa Kanyang Inang si Maria sa Bibliya? Wala pong nakasulat sa Bibliya tungkol sa pagpapakita ni Kristong muling nabuhay sa Kanyang Ina na nagdadalamhati. Tahimik ang Bibliya tungkol sa pangyayaring ito. Kung ganun, saan po nagsimula ang tradisyon ng Salubong? Bakit ipinagdiriwang natin ang Salubong kung wala naman ito sa Bibliya? 

Bahagi ng mga Banal na Pagsasanay (Spiritual Exercises) ni San Ignacio de Loyola ang pagpapakita ni Hesus kay Maria pagkatapos ng Kanyang muling pagkabuhay. Bagamat hindi sinabi ni San Ignacio de Loyola kung ano ang sinabi ni Hesus at Maria sa isa't isa, ang pangyayaring ito ay isinama ni San Ignacio de Loyola sa kanyang mga Banal na Pagsasanay upang mapagnilayan natin ito. Nagpakita ang Panginoon sa Mahal na Ina dahil sa Kanyang pag-ibig sa Kanya. Alam ni Hesus na ang Kanyang Inang si Maria ay nalulumbay at nahahapis dahil sa pagkamatay ni Hesus sa krus. Pinuntahan ng Panginoong Hesus ang Ginoong Santa Maria upang ang kalungkutan ng Birheng Maria ay maging kagalakan. 

Ang yumaong Santo Papa, Juan Pablo II, ay nagsalita tungkol sa pagpapakita ng Panginoon sa Mahal na Birhen. Isang linggo na lamang po at ang Beato Papa Juan Pablo II ay magiging Santo na. Nagbigay ng mga dahilan si Beato Papa Juan Pablo II kung bakit maaaring nagpakita ang Panginoong muling nabuhay sa Mahal na Birhen. Narito po ang isa sa mga dahilan: 

Nasaan ang Panginoong Hesus bago Siya nagpakita kay Maria Magdalena?

Isang posibilidad kung bakit wala ang Panginoong Hesus noong pumunta sa libingan si Maria Magdalena ay dahil dumalaw ang Panginoong Hesus sa Birheng Maria. Nagpakita muna ang Panginoon sa Mahal na Ina bago Siya nagpakita kay Maria Magdalena. Bakit wala si Hesus noong pumunta si Maria Magdalena sa libingan? Ang posibleng dahilan ay nagpakita ang Panginoong Hesus sa Birheng Maria. Nakita na ni Maria si Kristo. Nagalak si Maria nang makita niya na ang kanyang Anak na muling nabuhay. Kaya, hindi na siya sumama kay Maria Magdalena at ng iba pang mga Maria papunta sa libingan. Nakita na niya ang Panginoong muling nabuhay. 

Sinasabi ko ba na isa itong doktrina ng Simbahan? Hindi. Hindi ito isang opisyal na doktrina ng Simbahan. Pero, maaari nating paniwalaan na naganap ang pangyayaring ito o hindi. Nasa atin ang desisyon kung paniniwalaan natin kung nagpakita si Kristong muling nabuhay sa Mahal na Ina. 

Ako kung ako ang tatanungin, sasabihin ko na naniniwala ako na si Maria ang unang nakakita kay Hesus na muling nabuhay. Bakit? Para sa akin, ang dahilan ay minamahal Niya ang Kanyang Ina. Alam ni Hesus na nagluluksa ang Kanyang Inang si Maria dahil sa nangyari kay Hesus noong unang Biyernes Santo. Dahil sa pagmamahal ni Hesus kay Maria, nagpakita si Hesus kay Maria upang ang kalungkutan ni Maria ay maging kagalakan. Iyon nga ang ginawa ni Hesus. 

Ipinapakita ni Hesus na sa pamamagitan ng pagpapakita Niya kay Maria pagkatapos ng Kanyang muling pagkabuhay ang pagiging mapagmahal Niya sa Kanyang Ina. Bahagi ng Sampung Utos ng Diyos ang paggalang at pagmamahal sa mga magulang. Si Hesus ay isang perpektong halimbawa nito. Noong Siya'y namuhay bilang bata, iginalang at minahal Niya sina Maria at Jose. Noong Siya'y namatay, si Maria ay kaisa ni Hesus sa Kanyang pagpapakasakit at pagkamatay. Alam ni Hesus na nasaktan at nalulumbay si Maria dahil sa pagkamatay ni Hesus noong unang Biyernes Santo. Dahil sa pagmamahal ni Kristo kay Maria, nagpakita Siya kay Maria noong Siya'y muling nabuhay. 

Sa kabila ng kanyang paghahapis, si Maria ba ay nawalan ng pananalig sa Diyos? Hindi. Bagkus ay nanalig si Maria sa Diyos. Hindi nawalan ng pananalig sa Diyos si Maria. Nanalig si Maria na si Hesus ay muling mabubuhay sa ikatlong araw. Dahil sa pananalig ni Maria sa Diyos, ginantimpalaan siya ng Diyos noong muling nabuhay ang kanyang anak na si Hesus. Ang gantimpalang iyon ay ang pagpapakita ni Hesus kay Maria paglabas ni Hesus ng Kanyang libingan. Hindi nagpakita si Hesus kay Maria dahil nawalan ng pananalig o nagduda si Maria sa Diyos. Bagkus, ito ay ang gantimpala ni Maria para sa kanyang pananalig at pagsunod sa kalooban ng Diyos. Si Maria ang unang makakakita kay Hesus na muling nabuhay.

LIWANAG SA DILIM

Magdamagang Pagdiriwang ng Pasko ng Muling Pagkabuhay (A) 
Genesis 1, 1-2, 2 (o kaya: 1, 1. 26-31a)/Salmo 103 (o kaya: Salmo 32)/Genesis 22, 1-18 (o kaya: 22, 1-2. 9a. 10-13. 15-18)/Salmo 15/Exodo 14, 15-15, 1/Exodo 15/Isaias 54, 5-14/Salmo 29/Isaias 55, 1-11/Isaias 12/Baruc 3, 9-15. 32-4, 4/Salmo 18/Ezekiel 36, 16-17a. 18-28/Salmo 41 (o kaya: Salmo 50)/Roma 6, 3-11/Salmo 117/Mateo 28, 1-10

Ang unang bahagi ng Bihiliya ng Pasko ng Pagkabuhay ay kadiliman. Ang Unang Pagbasa sa Siyam na Pagbasa natin ngayon (Pito mula sa Lumang Tipan, at dalawa mula sa Bagong Tipan) ay ang salaysay ng paglikha ng Diyos sa sanlibutan. Mula sa kadiliman, nilikha ng Diyos ang liwanag. Nagkaroon ng liwanag sa utos ng Diyos. Ang unang nilikha ng Diyos ay ang liwanag. Nilikha Niya ang liwanag ng araw, at sa pamamagitan ng paglikha ng Diyos sa liwanag ay nagkaroon ng araw at gabi. Ang araw ay nilikha sa pamamagitan ng liwanag, at ang gabi ay nilikha sa pamamagitan ng kadiliman.

Subalit, noong nagkasala ang unang magulang ng sangkatauhan, sina Eba't Adan, pumasok ang kadiliman ng kasalanan sa mundo. Ang kadiliman ay naghari sa buong lupain. Bagamat may araw pa rin, ang kadiliman ng kasalanan ay naghari sa buong sanlibutan. Naging alipin ng kadiliman ang sangkatauhan. Matagal na namuhay ang sangkatauhan bilang mga alipin ng kadiliman. Kinailangan na nila ng Tagpagligtas na magliligtas sa kanila. Ipinangako ng Diyos sa sangkatauhan na sila'y lalaya mula sa kaalipinan ng kasamaan. 

Ang Ikatlong Pagbasa ay tungkol sa pagpapalaya ng mga Israelita mula sa Ehipto. Matagal na namuhay ang bayang Israel bilang alipin ng mga Ehipsiyo. Dininig ng Diyos ang kanilang mga panalangin at sinugo Niya si Moises upang palayain ang bayang Israel mula sa kaalipinan ng kasamaan. Isinama at ginabayan si Moises ng Diyos upang sabihin kay Faraon na iniuutos ng Panginoon sa Faraon na palayain ang mga Israelita. Dahil sa katigasan ng ulo at puso ng Faraon, ang Panginoon ay nagpadala ng Pitong Salot sa Ehipto. Hindi pa rin pinalaya ng Faraon ang mga Israelita. Ang huling salot sa Ehipto ay ang pagkamatay ng mga panganay na anak sa Ehipto. Dahil hindi nailigtas ang anak ni Faraon, pinalayas niya ang mga Israelita. 

Bigla na lang nagbago ang isip ni Faraon nang umalis na ang mga Israelita. Hinabol ni Faraon at ng kanyang mga kawal ang mga Israelita. Natakot na ang mga Israelita nang makita nilang hinahabol sila nina Faraon. Pinalayas na nga ni Faraon ang mga Israelita mula sa Ehipto, saka pa niya hinabol ang mga Israelita. Kung kailan nakalaya na sila mula sa Ehipto, saka pa sila hinabol. Nakakatakot, hindi ba? Dahil sa paghabol ng mga Ehipsiyo sa mga Israelita, natakot na sila. Natakot sila dahil hindi nila inaasahan na hahabulin pala sila ng mga Ehipsiyo. 

Ano naman ang ginawa ng Diyos tungkol dito? Hinati ng Diyos sa dalawa ang tubig ng Dagat ng mga Tambo. Nakatawid ang mga Israelita sa Dagat ng mga Tambo, pero hinabol pa rin ng mga Ehipsiyo. Nang makatawid na sina Moises at ang mga Israelita, ibinalik ng Diyos sa dati ang tubig ng Dagat ng mga Tambo. Nataob ang mga karwahe ng mga Ehipsiyo at nalunod silang lahat. Kakaiba ang paraan ng pagliligtas ng Diyos. Pinayagan Niyang habulin ng mga Ehipsiyo ang mga Israelita, at iniligtas ng Diyos ang mga Israelita mula sa mga Ehipsiyo sa huli. Nagtagumpay ang Diyos. Nagtagumpay ang mga Israelita. Malaya na ang mga Israelita. Pinalaya sila sa pamamagitan ng kapangyarihan ng Diyos. 

Tayo rin, mga kapanalig, ay naging mga alipin ng kasalanan. Inalipin tayo ng kasalanan. Walang ligtas sa kadiliman ng kasalanan. Bago tayo bininyagan, nasa atin ang tatak ng kasalanang mana. Inalipin tayo ng kasalanan. Dinungisan tayo ng kasalanan. Ang kasalanang mana ay pinapasa sa bawat henerasyon. Ang kasalanang mana ay nililinis natin sa Sakramento ng Binyag. Pero, kahit na bininyagan na tayo, namumuhay pa rin tayo sa kadiliman ng kasalanan. Napakaraming kasalanang nagaganap sa mundo. Ang mundo ay punong-puno ng kasalanan. Nagpapaalipin tayo sa kasamaan. Malaya na nga tayo, nagpapaalipin pa tayo sa kasalanan. Dahil sa nagpapaalipin tayo sa kasalanan, masasabi natin na nabubuhay tayo sa kadiliman. 

Isinugo ng Diyos si Hesus upang tayo ay palayain mula sa kadiliman ng kasamaan. Si Hesus ang ipinangakong Tagapagligtas. Ipinangako ng Diyos na Siya'y magpapadala ng isang Tagapagligtas. Si Hesus nga ang Tagapagligtas na iyon. Pero, hindi Siya nakilala o tinanggap ng sangkatauhan noong Siya'y nagkatawang-tao at namuhay dito sa lupa (Juan 1, 11). Pero, ginanap pa rin ni Hesus ang Kanyang misyon - palayain ang mga makasalanan mula sa kadiliman at kaalipinan ng kasalanan. Si Hesus ang liwanag sa dilim. Siya ang nagsilbing ilaw para sa mga taong naligaw at sumuway sa Diyos. 

Habang nasa sanlibutan si Hesus, pinagaling Niya ang maraming maysakit, lalung-lalo na ang mga bulag. Ang mga bulag ay nakakita sa pamamagitan ng Panginoon. Ang Panginoon ang nagbigay ng liwanag sa mga bulag. Nakakakita na ang maraming bulag nang dahil sa Panginoon. Ang Panginoon ang liwanag at ang nagbibigay ng liwanag sa sanlibutan. Halimbawa, ang lalaking ipinanganak na bulag. Bulag ang lalaking ito magmula pa man siyang isinilang. Pero, pinagaling siya ni Kristo. Nakakakita siya ng liwanag at nakita din niya si Kristo na nagpagaling at nagpakita sa kanya. Dahil sa pagpapagaling sa kanya ni Kristo, siya'y nakakita at nanalig sa Diyos. 

Sa araw ng Sabado de Gloria, ang Panginoon ay nagpapahinga sa kadiliman. Pagkatapos ng Kanyang pagdurusa, nagpapahinga ang Panginoon sa kadiliman. Inilibing sa kadiliman ng libingan ang Panginoong Hesukristo. Sa Kanyang pagpapahinga sa kadiliman, si Kristo ay pumunta sa daigdig ng mga patay upang palayain ang mga umaasa kay Kristo na hindi nakakita sa Kanya sa mundo. Nangaral ang Panginoon sa daigdig ng mga patay at pinalaya Niya mula sa kadiliman ng daigdig ng mga patay ang mga taong umaasa sa Kanya. Pinalaya sila ng Panginoon mula sa kadiliman. 

Sa gabi ng Sabado de Gloria, ginugunita natin ang paglabas ni Hesus mula sa kadiliman ng libingan. Hindi kinaya ng libingan si Hesus. Ang Mesiyas, na pinatay sa Kalbaryo noong unang Biyernes Santo, ay lalabas mula sa libingan. Tinalo ng Panginoong Hesukristong muling nabuhay ang kadiliman ng kamatayan at kasalanan. Ang muling pagkabuhay ng Panginoong Hesukristo ang pinakadakilang himala sa lahat ng mga himalang ginawa Niya. Sa pamamagitan ng himalang ito, tumawid ang Panginoon mula sa kadiliman ng Kanyang kamatayan patungo sa liwanag ng Kanyang muling pagkabuhay. 

Alam po ninyo, tayong lahat, nang hindi natin nalalaman, ay naililibing na rin ng kadiliman. Hindi po natin mapapansin ito, pero nagpapaalipin tayo sa kadiliman ng kasalanan. Dahil sa tagal natin sa libingang ito, nasanay na tayo at halos ito na yata ang ating tahanan. Ang kadilimang tinutukoy ko ay ang kadiliman ng kasalanan. Dahil sa dami-dami ng ating mga kasalanan, tayo ay nabubuhay sa kadiliman. Inaalipin tayo ng kadiliman ng kasamaan, pero nagpapaalipin naman tayo. Hindi tayo lumalaban. Sanay tayo sa kadilimang ito. Naging tahanan na natin ito. Nakakalungkot, pero ito ay totoo. 

Si Hesus ay nagtagumpay at tumawid mula sa kadiliman ng kasamaan at kamatayan patungo sa liwanag ng Kanyang muling pagkabuhay. Sa pamamagitan ng Kanyang pagpapakasakit, pagkamatay at muling pagkabuhay, nagtagumpay ang Panginoong Hesus. Hindi Siya kinaya ng kadiliman ng kasamaan. Gaano pa mang kalakas ang kapangyarihan ng kasamaan at kamatayan, mas makapangyarihan pa rin si Hesus. Dahil sa kapangyarihan ni Hesus, hindi Siya kinaya ng kadiliman at kamatayan. Matagumpay na lumabas si Hesus mula sa libingan. Nagtagumpay si Hesus laban sa kapangyarihan ng kadiliman, kasamaan at kamatayan. 

May liwanag sa dilim. Si Hesus ang liwanag sa dilim. Inaakay tayo ni Hesus mula sa kadiliman ng ating mga kasalanan patungo sa liwanag ng bagong buhay. Tayong lahat ay inaanyayahan ni Hesus na lumabas at magtagumpay laban sa kapangyarihan ng kasamaan, kadiliman at kamatayan. Nawa ay lumabas na tayo mula sa mga madilim na libingan natin, libingan ng kasalanan, at tumawid patungo sa pagbabagong-buhay, katulad ng pagtawid ni Hesus.

"Nasaan, O kamatayan, ang iyong tagumpay?
Nasaan, O kamatayan, ang iyong kamandag?"
(1 Corinto 15, 55)

ANG HAIN NG DAKILANG SASERDOTE

Biyernes Santo sa Pagpapakasakit ng Panginoon
Isaias 52, 13-53, 12/Salmo 30/Hebreo 4, 14-16; 5, 7-9/Juan 18, 1-19, 42 

Maraming titulo ang Panginoong Hesus. Kabilang narito ang Mesiyas, ang Anak ng Diyos, ang Kordero ng Diyos, ang Mabuting Pastol, at marami pang iba. Isa sa napakaraming titulo ng Panginoong Hesukristo ay ang Dakilang Saserdote. Siguro, tatanungin ninyo, "Kung si Kristo ay ang Dakilang Saserdote, bakit hindi Siya isang saserdote?" Oo, hindi naging saserdote si Hesus noong Siya'y nabubuhay sa lupa. Nagturo si Hesus sa lahat ng mga tao tungkol sa kaharian ng Diyos at marami pang iba. Ang mga salita ni Hesus ay mas makapangyarihan kaysa sa mga saserdote. Ngayon, paano naging saserdote ang Panginoon kung hindi Siya naging saserdote noong Siya'y nabubuhay sa lupa? 

Sa kapanahunan ni Kristo, ang mga pari ay nag-aalay ng mga susunuging handog bilang pagbabayad-puri sa mga kasalanang ginawa ng sangkatauhan. Gumagamit ang mga Hudyo ng mga hayop, pero madalas ang mga kordero ay ginagamit para sa susunuging handog. Ang pari naman ang papatay sa kordero o ng anumang hayop at susunugin iyon, maliban na lamang sa balat ng hayop. Ang balat ng hayop ay hindi sinunog upang magamit ng pari. 

Paano naman ngayon naging saserdote si Hesus? Noong nilikha ng Diyos ang mundo, ang lahat ng Kanyang nilikha ay mabuti. Isa sa mga nilikha ng Diyos ay ang tao. Ang unang tao dito sa lupa ay si Adan. Si Eba naman ay nilikha ng Diyos mula sa tadyang ni Adan upang maging kasama ni Adan. Inutusan ng Diyos sina Eba't Adan na maaari silang kumain mula sa bunga ng anumang puno sa Halamanan ng Eden, huwag lang mula sa puno ng karunungan ng mabuti't masama. Tinukso ng ahas sina Eba't Adan, at nanaig ang tukso. Kinain nila ang bunga mula sa punong iyon, at pumasok sa mundo ang kasamaan sa pamamagitan ng pagsuway nina Eba't Adan sa utos ng Diyos. 

Ninakaw mula sa Diyos ang Kanyang nilikha. Inalipin ng kasamaan ang mga nilikha ng Diyos. Napakasakit para sa Diyos ang makita na ang Kanyang mga nilikha ay inaalipin ng kasamaan. Ang Diyos ay nag-isip ng plano kung paano Niya mababawi ang Kanyang mga nilikha. Babawiin ng Diyos ang Kanyang nilikha. Minamahal ng Diyos ang Kanyang mga nilikha, at nagplano Siya kung paano mababalik sa Kanya ang mga nilikha Niya. Ililigtas ng Diyos ang sangkatauhan mula sa kaalipinan ng kasamaan. Paano? Isusugo Niya ang Kanyang Bugtong na Anak na si Hesukristo. 

Sinabi ng Panginoong Hesus noong Siya'y dumating sa lupa, "Narito Ako upang tupdin ang Iyong kalooban." (Hebreo 10, 9) Hindi sumuway o tumalikod ang Panginoon sa kalooban ng Ama kailanman. Kahit na ninais gawing isang pulitikong hari si Hesus ng mga sumusunod sa Kanya, hindi Niya tinalikuran ang Ama. Kahit na nagkaroon si Hesus ng mga kaaway, kahit na binalak Siyang patayin ng mga autoridad, hindi Siya umatras sa kalooban ng Ama. Makikita natin ang katapatan ng Panginoong Hesukristo sa kalooban ng Ama at Siya'y nanatiling masunurin, kahit ang katumbas ng Kanyang pagiging masunurin ay ang Kanyang buhay sa lupa. Walang makapipigil sa Panginoon sa pagsunod sa kalooban ng Ama. 

Ang wika ng Panginoon sa krus sa Ebanghelyo bago Siya namatay: "Naganap na!" (Juan 19, 30) Naganap na ang paghahaing ginawa ng dakilang saserdote. Naganap na ang lahat ng mga propesiya ng mga propeta sa Lumang Tipan tungkol sa Mesiyas. Natupad na ang lahat ng gawain ng Mesiyas sa katauhan ni Hesus. Inihain ni Hesus ang Kanyang sarili bilang hain para sa ating mga kasalanan. Hindi natin mabilang ang dami ng kasalanan ng sangkatauhan. Napakaraming kasalanan ang sangkatauhan. Pero, sa pamamagitan ng paghahain ni Hesus sa krus, ang mga kasalanan ng sangkatauhan ay nilinis ng bawat patak ng dugo ng sangkatauhan. 

Si Hesus ang dakilang saserdote dahil napakadakila ng Kanyang paghahain sa krus. Hindi pangkaraniwan ang Kanyang inihain. Kung ang mga saserdote ay nag-aalay ng dugo ng mga hayop, lalung-lalo na ang mga tupa, inihain ni Hesus ang Kanyang sarili. Bagamat masakit para sa Ama ang makita na ang Kanyang Anak ay nagdurusa at namamatay, tinanggap Niya ang paghahaing ginawa ni Hesus alang-alang sa atin. Tinanggap ng Diyos Ama ang paghahain ni Hesus para sa atin. Hindi matumbasan ninuman ang paghahaing ginawa ni Hesus. 

Bakit inihain pa ni Hesus ang Kanyang sarili? Hindi ba't may mas madaling paraan upang mailigtas ang sangkatauhan? Oo, bilang Mesiyas, siguro may iba pang mga paraan si Hesus upang mailigtas ang sangkatauhan. Pero, pinili ni Hesus ang pinakamahirap na paraan ng pagliligtas. Pini ni Hesus na mamatay alang-alang sa ating mga kasalanan. Sa bawat patak ng dugo ni Hesus, nililinis ang mga kasalanan ng sangkatauhan. Gaano pa mang karami ang kasalanan ng sangkatauhan, mas marami pa rin ang mga patak ng dugo ni Hesus. 

Sinu-sino ang mga nililinis ni Hesus sa pamamagitan ng Kanyang dugo? Tayong lahat ay nililinis ng dugo ni Hesus. Pero, kinakailangan nating tanggapin o sumang-ayon sa paglilinis ni Hesus sa atin. Kahit gaano pa man tayo kamahal ni Hesus, ginagalang Niya ang ating desisyon. Hindi Niya tayo pipilitin na tanggapin ang Kanyang paghahain sa krus. Wala nang magagawa ang Panginoon kung hindi natin tanggapin ang Kanyang sakripisyo sa krus. Gaano pa man tayo kamahal, nasa atin ang desisyon kung tatanggapin natin ang Kanyang paghahain sa krus. 

Ipinapakita sa atin ng Diyos kung gaano Niya tayo kamahal sa pamamagitan ng pag-alay ni Hesus ng Kanyang sarili para sa ating lahat. Bagamat napakasakit para sa Ama na makita Niya na si Hesus ay mamatay para sa ating lahat, pinayagan ng Ama na si Hesus ay mag-alay ng buhay alang-alang sa atin. Pinapatunayan ng Diyos na talagang minamahal na tayo ng Diyos at dahil sa pagmamahal Niya sa atin, isinugo Niya ang Kanyang Anak na si Hesukristo upang iligtas tayo mula sa kasamaan at kamatayan. Minamahal Niya tayo at pinapalaya Niya tayo sa pamamagitan ng krus ni Hesus. 

Ang tawag natin sa Semana Santa sa wikang Filipino ay "Mahal na Araw." Tunay ngang mga Mahal na Araw ang mga araw na ipinagdiriwang natin ngayon. Sa mga araw na ito, ginugunita natin ang dakilang pagmamahal ng Diyos. Minamahal nga tayo ng Diyos at walang makakatumbas sa Kanyang dakilang pag-ibig sa atin. Nawa'y gunitain natin sa mga araw na ito ang dakilang pag-ibig ng Diyos. Dahil sa Kanyang pagmamahal Niya sa atin, isinugo ng Diyos ang Kanyang Bugtong na Anak, ang ating Panginoong Hesukristo, upang maging Mesiyas. Bagamat si Hesus ang hindi inaasahang Mesiyas, ang pulitikong Mesiyas, Siya ang tunay na Mesiyas na nagmamahal sa atin. Napakalaki ang sakripisyo ng Mesiyas na nagmamahal sa atin. Ang Mesiyas sa katauhan ni Hesus ang Dakilang Saserdote - inihain Niya ang Kanyang sarili alang-alang sa atin.

PAG-AALAALA SA DAKILANG PAG-IBIG NI KRISTO

Huwebes Santo: 
Pagmimisa sa Pagtatakipsilim sa Paghahapunan ng Panginoon
Exodo 12, 1-8. 11-14/Salmo 115/1 Corinto 11, 23-26/Juan 13, 1-15 

Dalawang sakramento ang itinatag ng Panginoong Hesus sa gabi ng Huwebes Santo. Ang unang Sakramentong itinatag ni Hesus ngayon ay ang Sakramento ng Eukaristiya. Sa bawat pagdiriwang ng Banal na Misa, inaalaala natin ang Huling Hapunan ng Panginoon. Ang Panginoong Hesus ay kumuha ng tinapay at alak at ibinigay sa Kanyang mga alagad. Sa mga salita ng pari sa Banal na Konsekrasyon, ang ordinaryong tinapay at alak ay nagiging Katawan at Dugo ni Hesukristo.  Si Kristo ay nasa piling natin sa pamamagitan ng tinapay at alak. 

Ang ikalawang Sakramento na itinatag ni Kristo ay ang Sakramento ng Banal na Orden o pagpapari. Si Kristo ay isang pari din. Siya ang pinakadakilang Pari sa lahat ng mga pari. Bakit? Walang katulad ang inihandog ni Kristo. Ang mga Pari noong kapanahunan ni Kristo ay nag-aalay ng mga tupa o kordero para sa kapatawaran ng mga kasalanang ginawa ng bayang Israel. Si Hesus ay namuhay na walang kasalanan. Kailanman ay hindi nagkasala si Hesus laban sa Ama. Pero, ipinasan Niya ang kasalanan ng sangkatauhan sa Kanyang pag-aalay ng sarili sa Kalbaryo. Ang handog ni Hesus sa krus ay ang perpektong pag-aalay at iyon ay sapat na. Hindi na mapantayan ninuman ang paghahandog ni Kristo ng Kanyang sarili sa Krus. 

Sa bawat pagdiriwang ng Banal na Misa, dalawang pangyayari ay ating ginugunita. Ang unang pangyayari ay ang Huling Hapunan ng Panginoon dahil doon inihandog Niya ang Kanyang Katawan at Dugo sa pamamagitan ng tinapay at alak. Ang pangalang pangyayari naman ay ang paghahandog ng Panginoon ng Kanyang sarili sa Kalbaryo. Sinabi pa nga ng Panginoong Hesus sa Huling Hapunan: "Ito ang Aking Katawan, na ihahandog para sa inyo." Inihandog ni Hesus ang Kanyang katawan para sa atin sa Kalbaryo. Walang katulad ang paghahain ni Hesus sa Krus. 

Ibinilin ni Kristo sa mga alagad na alalahanin Siya sa bawat salu-salo. Ang Banal na Misa ay isa ring salu-salo. Nagkakatipon tayo upang ipagdiwang at gunitain ang Pag-aalay ni Kristo ng Kanyang sarili sa krus. Sa bawat pagdiriwang ng Banal na Eukaristiya, si Kristo ay inaalaala natin. Ang Panginoong Hesukristo ay nagbuwis ng buhay sa krus alang-alang sa atin. Minamahal Niya tayo at alang-alang sa atin, nag-alay Siya ng buhay sa krus. Ito'y ating ginugunita at ipinagdiriwang sa bawat pagdiriwang ng Banal na Misa. 

Ang pag-aalay ni Hesus ng Kanyang sarili ay ang paglaya natin mula sa kaalipinan ng kasalanan at kamatayan. Ang Huling Hapunan ni Hesus kasama ng mga alagad ay ang Hapunang Pampaskuwa. Ipinagdiriwang ng mga Hudyo ang Paskuwa. Ginugunita nila ang kanilang paglaya mula sa kaalipinan sa Ehipto. Matagal na sila namuhay bilang mga alipin ng mga Ehipsiyo. Dahil sa pag-ibig ng Diyos sa kanila, hinirang ng Diyos si Moises na palayain ang mga Israelita mula sa kaalipinan sa Ehipto. Mula sa kaalipinan sa Ehipto, sila'y naging malaya at naglakbay ng apatnapung taon papunta sa lupang ipinangako ng Diyos sa mga Israelita. 

Ganun din po ang ginawa ng Diyos para sa ating lahat. Isinugo ng Diyos ang Panginoong Hesus upang palayain tayo mula sa kaalipinan ng kasalanan. Tayo ay dating mga alipin ng kasalanan at kamatayan. Pero, noong dumating si Kristo, pinalaya Niya tayo mula sa pagkabihag. Dati tayong mga alipin ng kasamaan, pero, sa pamamagitan ng pagkamatay ni Hesus sa krus sa Kalbaryo, pinalaya na tayo ng Diyos. Ang Panginoong Hesus ang ating Tagapagligtas, ang Mesiyas, ang magliligtas sa ating lahat mula sa kasamaan. 

Noong nagkasala sina Eba at Adan sa Halamanan ng Eden, pumasok ang kasamaan sa mundo. Inalipin ang sangkatauhan ng kasamaan ng mahabang panahon. Ang Diyos ay nag-isip at gumawa ng paraan upang mailigtas Niya ang sangkatauhan mula sa kaalipinan ng kasamaan. Ipinangako ng Diyos sa bayang Israel na darating ang isang dakilang sugo, ang Mesiyas, ang Kristo, ang Tagapagligtas ng bayang Israel. Ililigtas ng Mesiyas ang sangkatauhan mula sa kaalipinan ng kasamaan. Palalayain ng Mesiyas ang sangkatauhan. Ang Mesiyas ay matagal nang hinintay ng sangkatauhan. 

Ang Mesiyas ay dumating sa mundo sa katauhan ni Hesus. Bilang Mesiyas, nagpagaling si Hesus ng maraming maysakit, nangaral tungkol sa kaharian ng Diyos at maraming iba pa. Kailanman ay hindi nagkasala si Hesus laban sa Diyos at laban sa kapwa-tao. Ang misyon ng Panginoong Hesus ay maging hain sa Diyos para sa ating mga kasalanan. Kahit may mas madaling paraan ang Panginoon upang mailigtas Niya ang sangkatauhan, pinili Niya ang pinakamahirap na paraan. Pinili Niyang mamatay alang-alang sa kasalanan ng karamihan. Ang alay ni Hesus sa Ama ay ang Kanyang sarili para sa ating mga kasalanan, at tinanggap ng Ama ang paghahain ni Hesus sa krus. 

Bakit pinili ni Hesus ang pinakamahirap na paraan upang iligtas tayo mula sa kaalipinan ng kasamaan? Ipinapakita ni Hesus sa atin na sa pamamagitan ng pagtitiis ng hirap at kamatayan sa krus ng Kalbaryo, minamahal Niya tayo. Sinabi ng Panginoong Hesus sa mga alagad bago Siya dinakip: "Walang pag-ibig na hihigit pa sa pag-ibig ng isang taong nag-aalay ng kanyang buhay para sa kanyang mga kaibigan." (Juan 15, 13) Ipinamalas ng Panginoon ang Kanyang dakilang pag-ibig sa atin sa pamamagitan ng pag-aalay ng Kanyang sarili sa krus. Hindi natin matumbasan ang pag-ibig ng Diyos. 

Sa paggunita natin sa mga Mahal na Araw, huwag natin kalilimutan na inibig tayo ng Diyos at tayo'y Kanyang pinalaya mula sa kaalipinan ng kasamaan at kamatayan. Ipinamalas ng Diyos sa pamamagitan ng krus ni Hesus ang Kanyang pag-ibig sa atin. Gaano mang kasakit para sa Ama na makita ang Anak na binabastos, hinahamak, sinasaktan at pinapatay, isinugo pa rin ng Ama si Hesus upang tayo ay maligtas at maging malaya. Pinalaya tayo ni Hesus sa pamamagitan ng pag-alay ng Kanyang buhay sa krus. Kahit alam ni Hesus na napakasakit ang pagkamatay Niya sa krus sa Kalbaryo, ginawa pa rin Niya iyon alang-alang sa atin upang palayain tayo mula sa kaalipinan ng kasamaan.

May isa pang utos ang Panginoong Hesus sa mga alagad sa gabi ng Huwebes Santo - magmahal. Inutusan ng Panginoong Hesus tayong lahat na magmahal katulad ng pagmamahal Niya sa atin. Mahirap mang tularan ang pag-ibig ni Kristo, sikapin pa rin nating magmahal ng kapwa. Ang Sampung Utos ng Diyos ay hinalo ni Hesus sa isang utos - magmahal. Mahalin natin ang Diyos, mahalin natin ang ating kapwa-tao. Iyan ay nakakalugod sa mata ng Diyos - ang pagmamahal natin sa Kanya at pagmamahal natin sa kapwa-tao. 

Nawa, sa pag-aalaala natin sa dakilang pag-ibig ni Kristo ngayong Mahal na Araw, sikapin rin nating mahalin ang kapwa-tao. Kung minamahal natin ang Diyos, dapat nating mahalin ang ating kapwa-tao, kahit ang ating pinakamortal na kaaway. Minahal ni Hesus ang Diyos at ang Kanyang kapwa. Hindi lamang minahal ni Hesus ang Diyos at ang Kanyang pamilya. Minahal din ni Hesus ang Kanyang mga kaaway. Ipinapakita Niya ito noong Siya'y ipinako sa krus. Ang panalangin ni Hesus sa krus para sa mga kaaway ay, "Ama, patawarin Mo sila, sapagkat hindi nila nalalaman ang kanilang ginagawa." (Lucas 23, 34) Nawa ay mahalin din natin ang ating kapwa at ang ating mga kaaway, tulad ng pagmamahal natin sa Diyos, at ang pagmamahal ng Diyos sa atin na ipinakita Niya sa krus ni Hesus. 

PAGNINILAY SA PITONG HULING WIKA NG PANGINOONG HESUKRISTO

UNANG WIKA:
"Pater, dimitte illis, quia nesciunt, quid faciunt."
"Ama, patawarin Mo sila, sapagkat hindi nila nalalaman ang kanilang ginagawa." (Lucas 23, 34)

Ang pagpapatawad ay isa sa mga pinakamahirap gawin. Napakahirap magpatawad, lalung-lalo na kung mabigat ang kasalanan ng nagkasala sa atin. Isang halimbawa ng mga mabibigat na bagay ay ang pagkakanulo sa iyo ng isang matalik na kaibigan. Ang kaibigang ito ay pinagkakatiwalaan mo at talagang malapit sa iyo. Napakasakit tanggapin na ang kaibigang mapagkakatiwalaan ang siya pang magkakanulo sa iyo. Napakasakit ng mga kasalanang iyon, at nag-iwan pa ng mga malalaking sugat ang iniwan sa iyong puso't damdamin. Sino ang hindi masasaktan kapag may nagkasala sa kanya nang mabigat? Wala.

Ano ba ang nais nating gawin kapag mabigat ang kasalanan ng ating kapwa-tao sa atin? Hindi ba, nais nating gumanti? Kapag may utang, may kabayaran. Gusto nating maramdaman ng may kasalanan sa atin ang kasalanang ginawa niya sa atin. Kapag napakasakit ang kasalanang ginawa laban sa atin, ang kabayaran noon ay mas lalo pang masakit kadalasan. Humahanap tayo ng mga pagkakatong upang gantihan natin ang nagkasala sa atin. Kaya nga, sinasabi natin, "Kapag may utang, may kabayaran." 

Naranasan din ito ng Panginoong Hesukristo. Ipinagkanulo Siya ng isa sa Kanyang mga alagad - si Hudas Iskariote. Si San Pedro Apostol, tatlong beses niyang ipinagkaila na kilala niya o isa siya sa mga alagad ni Hesus. Iniwanan si Hesus ng lahat ng Kanyang mga alagad (maliban na lamang kay San Juan). Ang mga taong nagbigay-pugay kay Hesukristo noong pumasok Siya sa Jerusalem ay tumalikod sa Kanya at hiniling kay Pilato ang Kanyang kamatayan sa Krus. 

Sa halip na magtanim ng galit laban sa Kanyang mga kalaban, hiniling at ipinagdasal ni Hesus sa Ama na patawarin ang mga tumalikod, nagkanulo, at pumapatay sa Kanya. Bakit? Hindi ba mas maganda para kay Hesus na hilingin at ipagdasal sa Ama ang pagparusa at paglipol sa mga taong pumapatay sa Kanya? Oo, maaari nga Niyang ginawa iyon. Kung tutuusin, si Hesus ay walang ginawang kasalanan. Inosente ang Panginoong Hesus. Bakit hindi hiniling ni Hesus sa Ama na parusahan o sumpaan ang mga kalaban Niya? 

Buong buhay ni Kristo, nagturo Siya tungkol sa pag-ibig at pagpapatawad. Sa panalanging itinuro ng Panginoon, binigyang diin ng Panginoon ang pagpapatawad. Ang Diyos ay mapagpatawad. Hindi Niya itinatanggi ang sinumang humihingi ng kapatawaran sa Kanya. Para sa lahat ang pagpapatawad ng Diyos. Walang pinipili ang Diyos kung sino ang dapat at hindi dapat patawarin. Lahat ay pinapatawad ng Diyos. Walang bawal o hadlang sa pagpapatawad ng Diyos. 

Isa pa nga sa mga turo ng Panginoon ay ang pag-ibig sa mga kaaway natin. Napakahirap gawin iyon. Hindi nagbibiro ang Panginoon noong sinabi Niyang ibigin ang kaawa natin. Mahirap ang umibig sa kaaway, lalung-lalo na kung mabigat ang kasalanan o atraso ng ating kaaway sa atin. Hindi nga natin gusto ang ating kaaway, kailangan pa nating ibigin. Inuutusan tayo ng Panginoon na ibigin natin ang ating mga kaaway. Napakahirap. 

Ang halimbawa ng pag-ibig sa kaaway ay ipinapakita sa atin ng Panginoong Hesukristo na nakabayubay sa Krus. Ang unang ginawa ni Hesukristo noong Siya'y ipinako sa Krus ay humingi Siya ng patawad mula sa Amang nasa langit para sa mga kasalanang ginagawa ng mga kaaway Niya laban sa Kanya. Isinagawa ni Hesus ang mga tinuro Niya tungkol sa pagpapatawad sa Krus. Nagdasal si Hesus sa Ama upang patawarin ang mga kalaban Niya. 

"Mata sa mata at ngipin sa ngipin." (An eye for an eye, a tooth for a tooth). Binibigyang-diin ng kasabihang ito ang paghihiganti. Ito'y isang masikat at kontrobersyal na kasabihan. Ang ibig sabihin ng kasabihang ito ay anuman ang inutang, iyon din ang kabayaran. Pero, sinasabi ng yumaong si Martin Luther King, Jr. na kapag ang batas na ito ay sinundan ng mga tao ngayon, wala nang mata at ngipin ang tao ngayon. Walang kakwenta-kwenta ang paghihiganti. Kapag inisip ng isang tao na kapag naghiganti siya, siya'y magkakaroon ng kaginahawaan, nagkakamali siya. Mas lalo bibigat ang kanyang loob kapag naghiganti siya. 

Mahirap mang tularan ang pagpapatawad ni Kristo, sikapin nating magpatawad katulad Niya. Sabi pa nga ni Kristo, "Maging mahabagin kayo gaya ng inyong Ama." Anuman ang ating kasalanan, handang magpatawad ang Diyos sa ating mga kasalanan. Walang hahadlang sa pag-ibig at awa ng Panginoon sa atin. Nawa ay sikapin rin nating magpatawad katulad ng Diyos. Mahirap man ang ibigin at patawarin ang ating mga kaaway, pero, kung humihingi tayo ng kapatawaran mula sa Diyos, dapat nating patawarin ang ating kapwa-tao. 

Noong tinanong ni Pedro si Hesus kung ilang beses dapat magpatawad, sinabi ni Hesus na hindi lang pitong beses magpatawad ang isang tao, kundi 70 times 7 times. Ganyan magmahal at magpatawad ang Diyos. Hindi binibilang ng Diyos kung ilang beses tayo nagkasala laban sa Kanya. Kahit ilang beses nagkasala tayo laban sa Panginoon, nakahanda Siyang magpatawad. Nawa ay sikapin nating magpatawad, katulad ng pagpapatawad sa atin ng Diyos. Hindi natin kailangang gustuhin ang ating kaaway, pero kailangan nating ibigin at mahalin ang ating kaaway, katulad ng pagmamahal sa atin ng Panginoon. 

IKALAWANG WIKA: 
"Hodie meceum eris in Paradiso."
"Sinasabi ko sa iyo: Ngayon di'y isasama kita sa Paraiso." (Lucas 23, 43) 

Ipinapangako ng Panginoong Hesus ang Kanyang kaharian kay Dimas, ang nagtitikang magnanakaw. Hindi naging maganda ang takbo ng buhay ni Dimas bago siya ipinako sa Krus. Isa siyang magnanakaw. Siguro, buong buhay niya, marami siyang ninakaw mula sa kanyang kapwa-tao. Ang pagnanakaw ay isang krimen sa mata ng Diyos at sa mata ng tao. Sa Sampung Utos ng Diyos, ang ikapitong utos ay ang pagbabawal sa pagnanakaw.

Ang pinakamahalatang bagay na ninanakaw ay ang pagnanakaw ng mga materyal na bagay katulad ng pera, relo, telepono at marami pang iba. Pero, hindi lamang iyon ang kaisa-isang paraan ng pagnanakaw. Maraming mga iba pang gawain na maituturing rin nating pagnanakaw. Katulad na lamang ng pagpatay at pagsisinungaling. Ang pagpatay sa kapwa ay isang paraan ng pagnanakaw sapagkat ninanakaw mo ang karapatan ng isang tao upang mabuhay. Ang pagsisinungaling ay isang uri ng pagnanakaw dahil ninanakaw mo ang katotohanan mula sa iyong kapwa. Maraming mga maling gawain na maaaring maging pagnanakaw. 

Mahirap magbago kapag tayo ay nasasanay sa kamaliang ginagawa natin. Isang halimbawa nito ay ang pagnanakaw. Mahirap ang hindi magnakaw kung sanay ka nang magnakaw. Si Dimas, halimbawa. Bago siya ipinako sa krus kasama ni Hesukristo, wala siyang inisip tungkol sa pagbabagong-buhay. Sanay na siya sa pagnanakaw magmula noong nagsimula siya. Mahirap talagang magbago kapag sanay na ang isang tao. Para bang nagiging trabaho ni Dimas ang pagnanakaw. Doon lamang siya kumikita. 

Ang salaring ito ay namuhay sa kadiliman ng kasamaan buong buhay niya. Hindi siya nakatawid mula sa kadiliman patungo sa liwanag. Naging tahanan na niya ang kadiliman. Mahirap para sa kanya ang lumabas mula sa kadiliman. Kung ang lalaking ipinanganak na bulag at si Lazaro ay nakatawid mula sa kadiliman patungo sa liwanag, hindi iyon nangyari kay Dimas. Namuhay siya bilang isang kriminal, kalaban ng batas. Mas madali ang gumawa ng masama kaysa mabuti para sa kanya. 

Hindi nagtagal ay nahuli ng mga autoridad ang magnanakaw. Hinatulan rin siya ng kamatayan sa krus, ang death penalty noong kapanahunan ni Kristo. Napakabigat ng mga kasalanang ginawa niya laban sa kapwa-tao. Ilang beses na niyang nilabag ang batas ng kanyang bansa. Marami siyang ginawang kasalanan sa kanyang buhay. Dahil sa kasamaang ginawa niya, pinarusahan siya ng kamatayan sa krus. Ang parusa sa kanya ay napakatindi dahil paulit-ulit na ang paglabag niya sa batas. Sobra na. 

Tatlo ang krus sa Golgota. Isa sa mga salarin ay nakapako sa kanan at kaliwa, habang si Hesus ay nakapako sa gitna nila. Nang makita niya na si Kristo ay kinukutya na walang kalaban-laban, naliwanagan siya. Isang inosenteng tao ang nakapako sa tabi niya. Walang kasalanang ginawa ang taong nakapako sa tabi niya. Sa pagkatao ni Kristo, nakita niya ang liwanag. Tatawid siya mula sa kadiliman papunta sa liwanag sa pamamagitan ng Panginoon. 

Ang Panginoon naman ay nananalangin para sa mga kumukutya at nanlilibak sa Kanya habang nakapako sa Krus. Si Hestas, ang isang salaring ipinako rin ay kumutya rin sa Panginoon. Hinamon niyang iligtas ng Panginoon ang Kanyang sarili at isama rin ang dalawang salarin na ipinako rin sa krus. Pero, ipinagtanggol ni Dimas ang Panginoon. Nakita niya na isang matuwid na tao ang Panginoon. Walang ginawang kasalanan ang Panginoon. Inosente ang Panginoon. Pinagsabihan pa nga niya si Hestas dahil sa pagkutya niya sa Panginoon. Kahit nakapako sa krus, si Hestas ay wala pa ring takot sa Diyos.

Sa pamamagitan ng pagtanggol sa Panginoon, inaamin rin ni Dimas na siya, si Hestas at ang lahat ng mga naroroon ay mga makasalanan, maliban na lamang sa isang taong ipinako sa gitna nina Dimas at Hestas, ang Panginoong Hesukristo. Nagkaroon ng lakas si Dimas na aminin ang mga pagkakamaling ginawa niya buong buhay niya. Namuhay siya sa kadiliman at nakakita siya ng liwanag habang siya'y namamatay sa krus. Pinarusahan siya dahil nararapat siya. Habang dinadanas niya ang parusa sa kanya, nakakita siya ng liwanag sa pamamagitan ni Hesus. 

Katulad nina Dimas at Hestas, tayo rin ay mahihina. Nagkakasala tayo palagi. Marami tayong mga pagkakasalang ginagawa araw-araw. Sino sa atin ang may karapatan na magsabig wala siyang kasalanan? Wala. Lahat tayo ay mga makasalanan. Ang Diyos lang ang perpekto. Tayong lahat, may dungis ng kasalanan. Pero, huwag tayo mawalan ng pag-asa. May liwanag sa dilim. Handang-handa ang Diyos na patawarin tayo. Magkaroon nawa tayo ng lakas katulad ni Dimas na aminin ang kanyang pagkakamali at humingi ng kapatawaran mula sa Diyos. Ang Diyos ay maaawain, walang pagmamaliw ang awa at pag-ibig ng Diyos. 

Ginantimpalaan si Dimas ng Panginoong Hesus dahil sa kanyang katapangan. Ang pangako ni Hesus kay Dimas ay isasama ni Hesus si Dimas sa Paraiso. Huwag na tayo maghanap ng mga palusot kung tayo ay nagkakasala. Huwag tayong matakot na aminin ang ating pagkakamali sa harapan ng Diyos. Tayong lahat ay tao, may kahinaan at pagkakamali rin. Ang Diyos ay naghihintay sa araw ng ating pagbabalik-loob sa Kanya. Sa araw ng ating pagbabalik-loob sa Diyos, labis ang galak ng Diyos na nahanap na sa wakas ang mga tupang naliligaw. 

Maaawain at mapagmahal ang Panginoong Diyos at hindi Niya itatakwil ang sinumang lumapit sa Kanya upang humingi ng kapatawaran. Hinding-hindi tayo itatakwil ng Diyos kapag tayo ay humingi ng awa sa Kanya. 

IKATLONG WIKA:
"Meum, ecce filius tuus... Ecce Mater tua." 
"Babae, narito ang iyong anak... Narito ang iyong ina." (Juan 19, 26-27)

Siguro, marami po ang mga magtatanong, "Nasaan po si San Jose noong si Hesus ay ipinako sa krus?" Pagkatapos ng paghahanap kay Hesus sa Templo, wala na tayong mapapakinggan pa tungkol sa Banal na Pamilya nina Hesus, Maria, at Jose. Tahimik silang nabuhay nang mapayapa at puno ng pagmamahalan sa isa't isa. Bago magsimula ang pangangaral ng Panginoong Hesus, si San Jose ay namatay. Dahil sa pagkamatay ni Jose, si Hesus ay nagtrabaho para sa pamilya. Si Hesukristo ay nagtrabaho para sa Kanyang sarili at para kay Maria. 

Noong si Kristo'y tatlumpung taon gulang na, sinimulan na Niya ang Kanyang pangangaral. Si Kristo at ang Mahal na Ina ay naghiwalay sa simula ng Kanyang ministro. Ano naman ang ginagawa ng Birheng Maria habang si Kristo ay nagtuturo? Siguro, sinusubaybayan at nakikinig ang Mahal na Birhen sa mga tinuturo ng Panginoon. Tahimik na sinusubaybayan at nakikinig ng Birheng Maria sa mga pagtuturo ni Hesukristo. Kahit na iniwan ni Kristo ang Kanyang tahanan sa Nazaret, sinasamahan pa rin Siya ng Mahal na Ina sa katahimikan. 

Dalawang beses nagkita ang Panginoong Hesukristo at ang Mahal na Birheng Maria noong si Hesukristo'y hinatulang mamatay. Ang unang pagkakita ng mag-ina ay habang pinapasan ni Hesus ang Kanyang Krus sa Via Dolorosa. Hindi ito mahahanap sa Bibliya, ngunit ito ang Ika-4 na Istasyon sa Tradisyunal na Daan ng Krus. Ang pangalawang pagkita nila ay noong si Hesus ay nakabayubay na sa Krus. Ang wikang pinagninilayan ngayon ay tungkol kay Ginoong Santa Maria at si San Juan Apostol sa paanan ng Krus ni Kristo Hesus. 

Napakasakit para kay Santa Maria na makita ang kanyang anak na ipinako sa krus. Para sa isang ina, masakit para sa kanila ang makita ang kanilang anak na nasasaktan, nahihirapan, at nagdurusa. Alam ni Santa Maria na walang kasalanang ginawa si Hesukristo. Hindi nararapat kay Kristo ang mamatay sa Krus dahil wala naman Siyang kasalanan. Kung maaari, ang Birheng Maria ang maaaring maging testigo para kay Hesukristo upang patunayan na walang kasalanan si Hesus. Pero, nakiisa rin si Maria sa paghihirap ni Hesus. Tahimik na nakiisa si Maria sa pagpapakasakit ni Hesus. 

Hindi iniwan ni Maria si Hesus. Iniwan at tinalikuran ng mga alagad (maliban na lang kay San Juan Apostol) ang Panginoon. Si Hudas Iskariote ang nagkanulo kay Hesus kapalit ng tatlumpung pirasong pilak. Si San Pedro Apostol naman ay nagtatwa kay Hesus nang tatlong beses upang hindi siya mapahamak. Kahit na iniwanan si Hesus ng Kanyang mga alagad (maliban kay San Juan Apostol), hindi Siya iniwanan ni Maria. Ipinapakita nito ang katapatan ng Mahal na Birheng Maria. 

Si Hesus ay katulad natin. Nagkatawang-tao at namuhay katulad natin, maliban na lamang sa pagkakasala. Hindi ba, tayong lahat ay mayroong mga ina? Kung wala tayong mga ina, paano tayo mabubuhay ngayon? Nagpakababa si Hesus at namuhay bilang tao, ngunit hindi Siya nagkasala. Si Hesus, katulad natin, may Ina. Kahit na Siya'y Diyos, hindi Siya nagpakita agad. Isinilang ni Maria si Hesus sa sabsaban sa Betlehem at namuhay Siya na may mga magulang. May pamilya rin si Hesus. Hindi Niya ipinagkait o ikinahiya si Maria. 

Noong sinabi ni Hesus, "Ang sinumang gumagawa sa kalooban ng Diyos ang Aking ina at mga kapatid," ikinakahiya ba Niya si Maria? Hindi. Ipinapakilala ni Hesus ang mga kabilang sa Kanyang pamilya. Si Maria ay isang halimbawa ng sinabi ni Hesus. Hindi Niya ipinagkakait si Maria bilang Kanyang Ina. Minamahal ni Hesus ang Kanyang Inang si Maria. Ang ikaapat na utos sa Sampung Utos ng Diyos ay ang paggalang sa mga magulang. Si Hesus, bilang tao, ay sumunod sa utos na ito. Bilang Diyos, Siya ay nag-utos sa lahat ng mga tao na dapat ibigin at igalang ng isang tao ang kanyang mga magulang. 

Si San Juan Apostol ang kumakatawan sa atin sa paanan ng Krus. Inihabilin ni Hesus si Maria kay Juan at sa ating lahat. Si Maria ay inihahabilin sa atin bilang ating ina at huwaran. Tayong lahat ay naging mga kapatid at bahagi ng pamilya ni Kristo dahil si Maria ang ating ina. Ang pananalig at pagiging masunurin ng Mahal na Ina sa kalooban ng Diyos ay dapat nating tularan. Hindi nawalan ng pag-asa at pananalig ang Mahal na Birheng Maria sa Diyos sa mga pagsubok sa buhay. Bagkus, si Maria ay nananalig pa rin sa Diyos hanggang sa kanyang kamatayan. Nawa ay maging matapang tayo katulad ni Maria na nananalig at sumusunod sa kalooban ng Diyos. Tularan natin ang pagtalima ni Maria sa kalooban ng Diyos. Si Maria ay isang huwaran na dapat nating tularan.

IKAAPAT NA WIKA:
"Deus Meus, Deus Meus, utquid dereliquisti Me?"
"Diyos Ko, Diyos Ko, bakit Mo Ako pinabayaan?"
(Marcos 15, 34 at Mateo 27, 46)

Sa unang dinig, si Kristo ay nawawalan ng pag-asa. Nagrereklamo at mukhang nagagalit na si Kristo dahil mag-isa na lang Siya. Iniwan Siya ng lahat ng Kanyang mga alagad (maliban kay San Juan Apostol). Si Hesus ay ipinagkanulo ni Hudas Iskariote kapalit ng tatlumpung pirasong pilak, ikinahiya ni San Pedro Apostol nang tatlong ulit, at ang mga taong sumalubong sa Kanya noong pumasok Siya sa Herusalem ay kumukutya sa Kanya. Wala nang kasama ang Panginoon; mag-isa na lamang Siya. Kapag nadinig natin ang pagsigaw ni Kristo ng "Diyos Ko, Diyos Ko, bakit Mo Ako pinabayaan?", ang unang iisipin natin ay wala nang pag-asa si Kristo. 

Kadalasan, kapag nasasabi natin, "Bakit mo ako pinabayaan?" may halong galit ang pagtanong na ito. Hindi ito sa kaso ng Panginoon. Ang Panginoon ay hindi nagalit, nawalan ng pag-asa o nagrereklamo sa Ama. Bagkus, nagdarasal Siya. Dinarasal Niya ang Salmo 22, ang panalangin ng paghihirap. Bagamat hindi nasusulat, masasabi natin na binanggit ng Panginoon ang unang linya ng Salmo 22 at dinasal Niya sa katahimikan ang kabuuan ng Salmo 22. Ang wika ng Panginoon ay hindi wika ng kawalan ng pag-asa, galit o pagrereklamo. Ito ay isang wika ng panalangin. 

Hindi lang isang panalangin ang Salmo 22. Ang Salmo 22 ay isa ring propesiya tungkol sa pagpapakasakit at pagkamatay ni Hesus. Kinutya ng mga tao si Hesus na nakapako sa krus at ang mga nagbabantay kay Hesus sa krus ay nagsapalaran para sa Kanyang damit. Ilan lamang iyon sa mga inilalarawan ng Salmo 22 tungkol sa pagpapakasakit at pagkamatay ng Panginoong Hesus. Ang lahat ng ito'y natupad noong si Hesus ay nakapako sa krus. 

Sinasabi sa aklat ni propeta Isaias, "Dahil sa ating mga kasalanan kaya Siya nasugatan; Siya ay binugbog dahil sa ating kasamaan. Tayo ay gumaling dahil sa pahirap na tinamo niya at sa mga hampas na kanyang tinanggap." (Isaias 53, 5) Ang Panginoong Hesus ang tinutukoy ng Propeta Isaias noong sinulat ni Isaias ang kanyang propesiya tungkol sa pagdurusa ng lingkod ng Diyos. Si Hesus ay nagdusa at namatay sa krus alang-alang sa atin. Tayo ang dapat pinarusahan para sa dami ng ating mga kasalanan. Pero, dahil minamahal tayo ng Panginoon, inalay Niya ang Kanyang sarili, pinasan Niya ang kasalanan at kasamaan ng sangkatauhan, at namatay alang-alang sa atin.

Ang panalangin naman ni Hesus sa wikang ito sa Ama ay ang kapatawaran para sa mga kasalanan ng bawat tao. Pinapasan Niya ang kasalanan ng bawat tao. Muling humingi ng kapatawaran ang Panginoon para sa ating mga kasalanan. Bilang tao, tayo ay nagkakasala. Tayong lahat ay may lakas at may mga kahinaan. Hindi tayo perpekto. Marami tayong dungis ng kasalanan. Ang Diyos lang ang walang dungis ng kasalanan. Siya lamang ang makapangyarihan at ang pinakamabuti sa lahat. Walang makakapantay sa pagiging perpekto ng Diyos. Walang perpektong tao sa mundo. Kahit ang mga pari, madre, at iba pang mga lingkod ng Diyos, marami din silang mga kahinaan. Nagkakasala rin sila. Kaya, importante ang magdasal para sa kanila upang sila'y patnubayan ng Diyos. 

Ipinapakita ng Panginoong Hesukristo sa wikang ito na minamahal Niya tayo at pinapasan Niya ang bigat ng ating mga kasalanan. Si Hesus ay nagdasal at humingi ng kapatawaran mula sa Ama para sa lahat ng mga kasalanan natin. Minamahal at pinapatawad tayo ni Hesus mula sa ating mga kasalanan. Si Hesus ay ang dakilang saserdote. Ang hain ng dakilang saserdote ay ang Kanyang sarili. Inalay ni Hesus ang Kanyang sarili bilang handog sa Ama na patawarin tayo mula sa ating mga kasalanan. Napakadakila ng haing ginawa ng dakilang saserdote na si Hesus. Ang hain ni Hesus ay perpekto at walang makakapantay sa hain ni Hesus. 

Huwag tayong mawalan ng pag-asa sa Diyos. Hindi itinatakwil ng Diyos ang sinumang lumalapit sa Kanya upang humingi ng kapatawaran. Itinakwil ba Niya ang paghahaing ginawa ni Hesus para sa ating mga kasalanan? Hindi. Hindi itinakwil ng Ama ang paghahain ng Anak para sa sangkatauhan. Bagkus, tinanggap Niya ang paghahain ng Ama at pinapatawad Niya tayo mula sa ating mga kasalanan dahil minamahal Niya tayo. Ipinapakita ng Diyos sa atin ang Kanyang dakilang pag-ibig sa atin sa krus ni Hesus. Pinayagan ng Diyos na mamatay si Hesus sa krus upang tayo ay maligtas mula sa kasalanan at kamatayan. 

Nawalan ba ng pag-asa si Hesus sa Ama? Hindi. Bagkus, buong pagtitiwala Niyang inihain ang Kanyang sarili para sa ating lahat sa Ama. Tinanggap naman ng Ama ang paghahain ni Hesus, ang dakilang saserdote. Nawa ay huwag rin tayong mawalan ng pag-asa sa Diyos. Lumapit tayo sa Kanya at humingi ng kapatawaran sa Kanya para sa mga kasalanang ginawa natin laban sa Kanya. Hindi tayo itatakwil ng Diyos dahil minamahal Niya tayo at handang-handa Siyang magpatawad. 

IKALIMANG WIKA: 
"Sitio."
"Nauuhaw Ako." (Juan 19, 28) 

Bahagi ng buhay ang pagkauhaw. Nauuhaw tayo dahil kinakailangan nating uminom at napapagod na tayo. Iilan lamang sa mga iniinom natin ay tubig, gatas, juice at soft drinks upang mapawi ang ating pagkauhaw. Maginhawa ang ating pakiramdam kapag napawi na ang ating pagkauhaw. Ang pag-inom sa tuwing tayo ay nauuhaw ay pagtugon sa pangangailangan ng ating mga katawan. 

Hindi lang po tubig ang kinauuhawan natin. Bilang tao, may mga kinauuhawan tayo na hindi kayang pawiin ng inumin. Mga halimbawa nito ay ang pagkauhaw sa kayamanan, pagkauhaw sa atensyon, pagkauhaw sa kapangyarihan, pagkauhaw sa pag-ibig at maraming iba pa. May mga tao pa nga, kahit mayaman na sila, kahit gaano pa man sila kayaman, ay palaging malungkot. Bakit? Nasa kanila na ang lahat ng kapangyarihan at yaman. Bakit malungkot pa rin sila? May mga pagkauhaw din sila na hindi mapawi ng kayamanan at kapangyarihan. Ganun din po ang nangyayari sa atin kadalasan. Hindi mapawi ng tubig o anumang materyal na bagay ang ating pagkauhaw. Parang may kulang.

Ang ikalimang wika ng Panginoong Hesus mula sa krus ay ang pinakaiksing salita sa Pitong Huling Wika ng Panginoon. Ang Diyos na Siyang lumikha ng tubig ang humihingi ng tubig mula sa tao. Ang Diyos, sa katauhan ni Hesus, ay nagpangako ng tubig ng buhay sa babaeng Samaritana noong nagkatagpo sila sa Balon ni Jacob. Ngayon, ang Diyos, sa katauhan ni Hesus, ay humihingi ng maiinom. Nauuhaw Siya. Uhaw na uhaw na Siya. Pagkatapos ng ilang kilometro ng paglalakbay mula sa palasyo ni Pilato papuntang Golgota. Uhaw na uhaw ang Panginoon. 

Maaaring inumin ni Kristo ang suka na ibinigay sa Kanya ng kapitan ng mga kawal bago pa man Siya ipinako sa Krus. Pero, bakit hindi Niya ininom? Ayaw Niyang mabawasan ang bawat patak ng dugo sa Kanyang paghihirap upang tubusin ang sangkatauhan. Gusto ni Kristo na buong-buo ang bawat patak ng dugo upang matubos ang sangkatauhan. Sa pamamagitan ng Kanyang dugo ay nililinis ang bawat tao mula sa kanilang mga kasalanan. Nagtiis Siya alang-alang sa atin. 

Ano naman ang kinauuhawan ng Panginoon? Nauuhaw na nga Siya, pero hindi Niya tinanggap ang alak o suka na ibinigay sa Kanya. Ano ba ang kinauuhawan ng Panginoon? Tayo ang Kanyang kinauuhawan Niya. Nauuhaw Siya para sa atin. Tinatawagan tayo ng Panginoon na magbalik-loob sa wikang ito. Uhaw na uhaw Siya para sa ating pagbabalik-loob sa Kanya. Nakahanda Siyang patawarin tayo dahil minamahal Niya tayo. 

Kung tinutugon natin ang pangangailangan ng ating mga katawan, kaya ba nating tumugon sa pagtawag ni Kristo sa atin? Tinatawag tayo ng Panginoon na magbalik-loob sa Kanya. Ang hiling ng Panginoon sa wikang ito ay ang ating pagbabalik-loob natin sa Kanya. Saan nga ba tayo patungo? Marahil ay pumupunta at naglalakad tayo sa kadiliman ng kasalanan. Nauuhaw na ang ating kaluluwa. Kahit ano pa ang gawin natin, para bang may kulang. Walang makakapawi sa uhaw ng ating kaluluwa. Nakakalungkot, halos hindi natin ito pinapansin. Mas binibigyang pansin natin ang ating mga pisikal na pangangailangan. 

Hindi lahat ng bagay sa mundo ang nakakapawi sa ating mga uhaw. Anuman ang nakukuha natin, para bang may kulang. Maaaring ang isang tao ay ang pinakamayaman sa buong mundo, pero hindi siya kuntento. Nalulungkot siya. Kahit nasa kanya na ang lahat ng kayamanan, hindi pa siya masaya. Uhaw pa rin siya. May kulang sa kanyang buhay. Hindi siya masaya dahil may kulang. Kahit ano pa ang gawin niya, hindi pa siya makuntento. 

Ang Diyos lamang ang nakakapawi sa ating pagkauhaw. Tayo ay nagiging kuntento sa Diyos. Siya lamang ang may kapangyarihang pawiin ang ating pagkauhaw nang buong-buo. Walang makakapantay sa kapangyarihan ng Diyos. Pinapawi Niya ang ating mga kauhawan ng ating kaluluwa. Nasa Kanya ang tubig na walang hanggan. Hindi po ito literal na tubig. Napapawi ng literal na tubig ang ating pagkauhaw, pero pansamantala lamang iyon. Kapag lumapit tayo sa Diyos, papawiin Niya ang pagkauhaw ng ating kaluluwa. 

Tanungin po muna natin ngayon ang ating mga sarili: Ano ang ating tugon sa pagkauhaw ni Hesus? 

IKAANIM NA WIKA:
"Consummatum est."
"Naganap na." (Juan 19, 30)

Ang Panginoong Hesus ay hindi sumuko kahit kailan buong buhay Niya. Maraming pagkakataon sa buhay ni Hesus kung saan maaari Siyang sumuko. Katulad na lamang noong si Hesus ay hindi tinanggap ng Kanyang mga kababayan sa Nazaret. Masakit para kay Hesus ang hindi tanggapin sa Nazaret, dahil ang Panginoon ay lumaki sa Nazaret kasama nina Jose at Maria. Kahit na hindi tinanggap si Kristo sa Nazaret, hindi pa rin Siya sumuko. 

Patuloy na sinundan ni Hesus ang kalooban ng Ama buong buhay Niya, kahit ang ibig sabihin noon ay mamatay Siya sa krus. Tinutulan ng mga alagad ang pagkamatay Niya sa krus, pero, naganap ang plano ng Diyos. Ipinako at namatay Siya sa krus para sa ating mga kasalanan. Hindi Niya hinandlangan o sinuway ang plano ng Ama. Kahit kailan, hindi sumuway sa kalooban ng Ama ang Panginoon. Sabi pa nga ni Kristo sa Halamanan, "Mangyari nawa ang kalooban Mo."

Ang ikaanim na wika ng Panginoon sa krus ay isang pagpapahayag na tapos na ang Kanyang misyon. Pagkasabi nito, ang Panginoon ay nagbuntong-hininga. Natapos na ang Kanyang misyon. Sinunod Niya ang kalooban ng Ama. Nagtagumpay Siya laban sa kasamaan at kamatayan. Binayaran na Niya ang kasalanan ng sangkatauhan. Nagtagumpay na ang Panginoon. Si Kristo ay nagtagumpay sa Kanyang misyon. 

Ang krus ang simbolo ng tagumpay ni Kristo laban sa kasamaan at kamatayan. Kaya, ang makikita natin sa ating mga Simbahan ay ang crucifixo o ang imahen ni Hesus na nakabayubay sa krus. Sa pamamagitan ng krus, nagtagumpay si Hesus para sa ating lahat. Ang tagumpay ni Hesus sa krus ay tagumpay rin natin. Nanaig ang plano ng Diyos. Nagtagumpay ang Panginoon sa pamamagitan ng Kanyang kamatayan sa krus. Iniligtas na tayo ng Panginoon. Ang oras na ito, na dapat oras ng hapis, ay oras rin ng tagumpay. 

Pinasan ni Hesus ang ating mga kasalanan sa krus. Ang lahat ng ating mga kasalanan ay binayaran na Niya. Tayo ang dapat nakapako sa krus, ngunit dahil minamahal tayo ng Diyos, pinayagan Niya na ang Kanyang Bugtong na Anak na si Hesukristo ang pumalit sa atin bilang hain para sa ating mga kasalanan. Inihandog ni Hesus ang Kanyang sarili bilang hain sa Ama sa ikapagpapatawad ng mga kasalanan. Si Hesus ay ang dakilang saserdote sapagkat ang Kanyang pag-aalay ay walang katulad at perpekto. Si Hesus ang Kordero ng Diyos sapagkat ang kordero ay ginagamit noong kapanahunan ni Kristo bilang hain para sa ikapagpapatawad ng kasalanan ng sangkatauhan. Hindi pangkaraniwang kordero ang inalay ni Hesus, ang Kanyang sarili ang inalay Niya. 

Ngayon naman, nasa atin ang desisyon kung tatanggapin natin ang paghahain at tagumpay ni Hesus sa krus o hindi. Hindi tayo didiktahan ng Diyos. Hindi pipili ang Diyos para sa atin. Binigyan tayo ng kalayaan upang piliin kung tatanggapin natin ang alay ni Hesus sa krus o hindi. Hindi tayo pipilitin ng Diyos. Minamahal tayo ng Diyos at iginagalang Niya ang kalayaan natin. Kahit gaano pa mang gusto ng Diyos na tanggapin natin ang tagumpay at pag-aalay ni Hesus ng Kanyang sarili, nasa atin pa rin ang desisyon kung tatanggapin natin ang tagumpay at paghahain ni Hesus ng Kanyang sarili alang-alang sa atin.  

Habang nagpakasakit at namatay si Kristo, tayo ay Kanyang inisip. Tayong lahat at ang ating kaligtasan ang nasa isipan ni Kristo. Ganung tayo kamahal ng Panginoon. Inisip Niya tayo habang Siya'y nagpapakasakit. Tayong lahat ay naging dahilan kung bakit Siya nakapako sa krus. Kung gugustuhin ng Panginoon, maaari sana Siyang bumaba mula sa krus gamit ang Kanyang kapangyarihan. Pero, nanatiling masunurin si Kristo sa kalooban ng Ama. Hindi Siya tumalikod sa kalooban ng Ama at hindi Niya tayo tinalikuran. 

Tularan natin ang pagtitiis ng Panginoong Hesukristo. Hindi Niya tinalikuran ang kalooban ng Ama at hindi Niya isinuko ang pag-ibig Niya sa atin. Patuloy na naging masunurin si Hesus sa kalooban ng Ama at naging mapagmahal sa atin hanggang kamatayan. Hindi madali ang pagtitiis hanggang sa katapusan. Gaano mang kahirap ang mga tiniis ni Hesus, tiniis Niya ito alang-alang sa ating lahat. Si Hesus ay hindi sumuko hanggang sa katapusan. Huwag rin tayong sumuko hanggang sa katapusan. 

IKAPITONG WIKA:

"In manus tuas, Domine, commendo spiritum meum." 

"Ama, sa mga kamay Mo'y ipinagtatagubilin Ko ang Aking Espiritu." 

(Lucas 23, 46)

Habilin. Ang paghahabilin ay ang pag-uutos at pagkakatiwala ng isang bagay sa kamag-anak, matalik na kaibigan, o isang taong mapagkakatiwalaan. Kadalasan, ang paghahabilin ay nagaganap bago mamatay ang isang tao. Inihahabilin ng isang tao sa kanyang kamag-anak, kaibigan o isang taong mapagkakatiwalaan ang isang mahalagang bagay para sa kanya. Halimbawa, inihahabilin ng isang tao ang kanyang bahay sa kanyang kamag-anak na alagaang mabuti ang bahay na iyon. Linisin araw-araw, puntahan ang bahay, ipaayos ang bahay at marami pang iba. Nananalig ang taong iyon na ang bahay ay mananatili sa mabuting kalagayan, bago pa siya bumalik o pagkatapos siyang mamatay. 

Bago namatay si Hesus sa krus, may inihabilin Siya sa Ama. Ang Kanyang Espiritu. Sumuko na si Hesus sa kalooban ng Ama, at isinusuko na rin ni Hesus ang Kanyang Espiritu sa Ama. Hindi nawalan ng pag-asa si Hesus ng Ama. Kahit na nagdurusa si Hesus, hindi pa rin nawalan ng pananalig sa Ama. Anumang pambabastos ang ginawa ng mga tao kay Hesus, nanalig pa rin Siya sa Ama. Natapos na ang Kanyang misyon, at ipinagkakatiwala Niya sa Ama ang lahat ng mangyayari sa Kanya. "Ama, bahala na po Kayo sa mangyayari sa Akin," ang ibig sabihin ng ikapitong wika ni Hesus. Sumuko si Hesus sa kalooban ng Diyos, at isinuko Niya ang Kanyang Espiritu sa Ama. 

Malilito siguro kayo kung bakit kanina, sinabi ko, huwag sumuko dahil si Hesus ay hindi sumuko. Ngayon naman, sinasabi ko, si Hesus ay sumuko sa kalooban ng Ama at isinuko rin Niya sa Ama ang Kanyang Espiritu. Ang ibig sabihin ng salitang 'sumuko' na ginamit ko kanina ay ang pagtalikod. Ang negatibong pagsuko. Ang 'sumuko' na ginagamit ko ngayon ay ang positibong pagsuko. Pagsunod at pagtiwala ang positibong pagsuko na ginagamit ko. Iyon po. Maaaring gamitin ang salitang 'pagsuko' sa positibo o sa negatibong paraan. 

Bago natin isuko ang lahat sa Diyos, kailangan nating sumuko sa Kanyang kalooban. Sumunod tayo sa kalooban ng Diyos, katulad ng pagsunod ni Kristo sa kalooban ng Diyos. Hindi pinayagan ni Kristo na hadlangan ninuman o anuman ang pagsunod Niya sa kalooban ng Diyos. Sinabi ni Kristo sa halamanan, "Mangyari nawa ang kalooban Mo." Ang panalangin ni Kristo sa halamanan ng Getsemani ay ang pagsuko at pag-sang-ayon Niya sa kalooban ng Ama. Sa pamamagitan ng pagsuko sa kalooban ng Ama, sumang-ayon si Kristo sa kalooban ng Ama. 

Noong sumuko ang Panginoon sa plano ng Ama, hindi Siya nagreklamo. Hinding-hindi Siya umatras sa kalooban ng Ama. Bagamat napakasakit ang mga pananakit na ginagawa ng mga tao sa Panginoon, hindi Siya umatras sa kalooban ng Ama. Sinunod ng Panginoon ang kalooban ng Ama at hindi Siya nagreklamo kung bakit Niya kinailangang magdusa. Bagkus, inalay Niya ang Kanyang sarili sa kalooban ng Ama. Ang Anak ay naging masunurin sa kalooban ng Ama, kahit napakasakit ang mga pananakit na gagawin sa Kanya. 

Ang Panginoong Hesus ay hindi rin nawalan ng pag-asa sa Ama. Sa huling wika ng Panginoon mula sa krus, ipinapakita Niya ang Kanyang buong pagtitiwala sa Ama. Kung gagamitin natin ang madaling salita upang ilarawan ang ibig sabihin ng Panginoon, masasabi Niya na, "Ama, bahala na po Kayo sa Akin. Natapos Ko na po ang pinagawa Ninyo sa Akin. Kayo na po ang bahala. Tapos na po ang Aking misyon. Nagtagumpay po Ako, Ama. Bahala na po kayo sa anumang mangyari sa Akin." Buong pagtitiwala inihabilin ng Ama ang Kanyang Espiritu. 

Hindi tayo bibiguin ng Diyos. Ang Diyos ay hindi nakakabigo. Dapat manalig sa Kanya ang lahat. Walang binibigo ang Diyos. Tapat ang Diyos sa Kanyang pangako sa atin. Kapag tayo ay nabibigo, tinutulungan tayo ng Diyos. Tinutulungan tayo ng Diyos na manalig sa Kanya. Ang Diyos ay laging handang tumulong sa mga nabibigo. Ipinapaalala sa atin ng Diyos na hindi tayo nag-iisa sa panahon ng pagsubok. Bagkus, ang Diyos ay kasama at karamay natin sa panahon ng pagsubok. 

Sa kabila ng pagdurusa at kamatayan, si Hesus ay hindi nawalan ng pananalig sa Ama. Ipinapakita ni Hesus sa wikang ito na kung sa tingin natin ay wala na tayo mapagkakatiwalaan, nagkakamali tayo. Ang Diyos ay mapagkakatiwalaan. Hinding-hindi tayo bibiguin ng Diyos. Mapagkakatiwalaan at tapat ang Diyos sa lahat ng tao. Anuman ang estado natin sa buhay, ang Diyos ay laging nandoon kasama natin, nakikiramay at tumutulong sa atin na manalig sa Kanya. Ang Diyos ay ang Emmanuel, ang Diyos na palagi nating kasama. Hinding-hindi tayo pababayaan o bibiguin ng Diyos. Ang Diyos ay kaisa natin sa bawat araw, sa hirap at ginhawa, at hanggang sa katapusan ng ating buhay.